Postępowanie restrukturyzacyjne o zatwierdzenie układu – co to jest?
Postępowanie restrukturyzacyjne o zatwierdzenie układu to proces przewidziany w polskim prawie restrukturyzacyjnym. Ma on na celu umożliwienie przedsiębiorcy, który znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, skorzystania z mechanizmów naprawczych, zamiast ogłaszania upadłości.
Omawiana procedura jest dostępna dla przedsiębiorców od 1 grudnia 2021 r. Jest to nieco zmodyfikowana wersja uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego wprowadzonego w trakcie pandemii COVID-19.
Ilu przedsiębiorców decyduje się na postępowanie o zatwierdzenie układu?
Jest to zdecydowanie najchętniej wybierany rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego spośród wszystkich znajdujących się w polskim prawie.
W 2022 r. to właśnie tę procedurę wybrało 86% podmiotów decydujących się na rozpoczęcie restrukturyzacji. Dokładnie taki sam odsetek przedsiębiorców i rolników indywidualnych skorzystał rok wcześniej z wycofanego z systemu prawnego postępowania “covidowego”.
Jakie warunki musi spełnić firma, aby mogła skorzystać z procedury o zatwierdzenie układu?
Postępowanie o zatwierdzenie układu zostało wprowadzone do porządku prawnego z myślą o firmach, które znajdują się na początkowym etapie problemów z płynnością finansową.
Aby wniosek o rozpoczęcie tej procedury został zatwierdzony przez sąd, suma wierzytelności spornych nie może przekraczać 15% wszystkich wierzytelności firmy.
Celem jest osiągnięcie porozumienia z wierzycielami w przypadku uzasadnionej obawy pogorszenia sytuacji finansowej firmy.
Postępowanie restrukturyzacyjne o zatwierdzenie układu – przebieg.
Ten rodzaj postępowania różni się od pozostałych trzech rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych (przyspieszonego układowego, układowego i sanacyjnego) tym, że rola sądu w jego przebiegu jest sprowadzona do minimum.
Pierwszy krok to zawarcie umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania.
Taka umowa jest zawierana pomiędzy dłużnikiem a doradcą restrukturyzacyjnym. Doradcą restrukturyzacyjnym może być zarówno osoba fizyczna, która posiada stosowną licencję, jak i – co reguluje art. 24 Prawa restrukturyzacyjnego – „spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają taką licencję oraz która ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe.”
Co istotne, nadzorcą układu nie może być ani wierzyciel, ani dłużnik dłużnika.
Drugi krok to przygotowanie niezbędnych dokumentów
Po zawarciu umowy z doradcą restrukturyzacyjnym dłużnik przygotowuje razem z nim trzy podstawowe dokumenty, które są niezbędne do przeprowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu.
Tymi dokumentami są:
- wstępny plan restrukturyzacyjny;
- spis wierzytelności i spis wierzytelności spornych;
- sprawozdanie finansowe lub uzasadnienie przyczyn jego niezałączenia.
Oczywiście sytuacja finansowa danej firmy i sposoby jej poprawy mogą być wstępnie ustalone z doradcą restrukturyzacyjnym jeszcze przed podpisaniem z nim umowy jako nadzorcą układu.
Dobrą praktyką jest też poinformowanie wierzycieli o planowanym przeprowadzeniu postępowania o zatwierdzenie układu, aby utrzymać z nimi możliwie dobre relacje, które nie są bez znaczenia dla powodzenia całego procesu.
Trzeci krok to ustalenie dnia układowego
Zgodnie z art. 211 Prawa restrukturyzacyjnego, dłużnik dokonuje ustalenia dnia układowego niezwłocznie po rozpoczęciu przez nadzorcę układu pełnienia swojej funkcji.
Dzień układowy przypada nie wcześniej niż trzy miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.
Stan zadłużenia obowiązujący w dniu układowym jest kluczowy dla dalszego postępowania, bo wierzytelności powstałe później nie są objęte układem.
Formalnie obwieszczenia o dniu układowym dokonuje nadzorca układu za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ).
Czwarty krok to przedstawienie wierzycielom propozycji układowych
Aby postępowanie o zatwierdzenie układu zakończyło się powodzeniem, wierzyciele muszą przystać na zaproponowane przez dłużnika propozycje układowe.
Propozycje układowe mogą dotyczyć różnych aspektów, ale najczęściej wiążą się z:
- rozłożeniem długu na raty,
- odroczeniem płatności długu,
- umorzeniem części lub całości zobowiązań.
Przygotowanie propozycji układowych należy do dłużnika oraz nadzorcy układu, którzy w tym procesie biorą pod uwagę szereg czynników, w tym między innymi kondycję finansową firmy, sytuację rynkową, prognozy dotyczące sytuacji na rynku w bliższej i dalszej przyszłości.
Ważne jest takie ich przygotowanie, aby dawały z jednej strony realną szansę na ich przegłosowanie, a drugiej były możliwie do wykonania przez dłużnika.
Piąty krok to głosowanie wierzycieli
Po ustaleniu dnia układowego nadzorca układu zbiera głosy wierzycieli.
Wierzyciele mogą oddawać głosy za lub przeciw układowi za pośrednictwem KRZ lub w zwołanym przez nadzorcę układu zgromadzeniu wierzycieli.
Aby układ został zatwierdzony, musi za nim zagłosować co najmniej połowa wszystkich wierzycieli, posiadających nie mniej niż 2/3 wszystkich wierzytelności.
To najważniejszy krok w całym postępowaniu o zatwierdzenie układu, bo zależy od niego powodzenie całości procesu.
Szczegóły dotyczące głosowania są ujęte w art. 212-215 Prawa restrukturyzacyjnego.
Szósty krok to wysłanie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu
Jeśli wierzyciele przystaną na zaproponowane propozycje układowe, to nadzorca układu wysyła do sądu wniosek o zatwierdzenie układu.
To w zasadzie pierwszy i jedyny moment w całym postępowaniu, w którym bierze udział sąd.
Sąd wydaje postanowienie w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o zatwierdzenie, zatem postępowanie układowe jest nie tylko najmniej skomplikowaną, lecz także najszybszą procedurą spośród wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych.
Po wydaniu postanowienia przez sąd dłużnik jest zobowiązany do wypełnienia postanowień zawartego z wierzycielami układu.
O opinię na temat tego typu postępowania restrukturyzacyjnego poprosiliśmy kwalifikowanego doradcę restrukturyzacyjnego Jacka Pietrzelę.
Czy wprowadzenie tego typu postępowania do polskiego porządku prawnego było dobrym pomysłem?
Jakie problemy/nietypowe sytuacje pojawiają się w trakcie takiego postępowania?
Łatwa dostępność postępowania w trybie o zatwierdzenie układu, brak konieczności, przynajmniej na początkowym etapie postępowania, angażowania Sądu Restrukturyzacyjnego, jest okolicznością nie tylko atrakcyjną, ale niestety również rodzącą pole do nadużywania tej instytucji. Znane są przypadki, kiedy postępowanie restrukturyzacyjne jest wykorzystywane w innych celach niż wynika to z ustawy, a to na przykład do partykularnego uniemożliwiania prowadzenia skutecznej egzekucji. To na doradcy restrukturyzacyjnym podejmującym współpracę z dłużnikiem ciąży obowiązek oceny tego czy restrukturyzowane przedsiębiorstwo faktycznie jest w takiej kondycji ekonomicznej, która pozwala przypuszczać, że restrukturyzacja odniesie skutek w postaci pokrycia zobowiązań w ramach realizacji układu. Niestety, obserwując rynek, wciąż można dostrzec takie postępowania, co do których można mieć uzasadnione wątpliwości w zakresie sensu starań o zawarcie układu. W tym kontekście, moim zdaniem dużym problemem zaczynając być podmioty starające się łączyć doradców restrukturyzacyjnych z przedsiębiorcami zainteresowanymi postępowaniem restukturyzacyjnym, które to podmioty nierzadko przedkładają marketing oraz cele sprzedażowe nad rzetelną informację o przepisach prawa.
Takie, oczywiście jednostkowe, przypadki niestety rezonują na postrzeganie instytucji postępowania o zatwierdzenie układu wśród wierzycieli oraz Sądów Restrukturyzacyjnych.
Wprowadzenie do systemu prawa insolwencyjnego, obowiązującej od 1 grudnia 2021r. nowelizacji postępowania restrukturyzacyjnego w trybie o zatwierdzenie układu należy ocenić pozytywnie. Nowe regulacje, a także poprzedzająca je tarcza antykryzysowa 4.0 i uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, stanowią odpowiedź na kryzys gospodarczy wywołany pandemią COVID i – w konsekwencji – zwiększonym zapotrzebowaniem przedsiębiorców na wykorzystanie instytucji prawa restrukturyzacyjnego.
Postępowanie restrukturyzacyjne stało się bardziej dostępne, szybsze oraz tańsze. Wszystkie te czynniki są istotne z punktu widzenia przedsiębiorców.
W okresie przed wprowadzeniem instytucji uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, mali przedsiębiorcy, pomimo spełniania ustawowych przesłanek, nierzadko negatywnie odnosili się do koncepcji otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, a to ze względu na fakt, iż najbardziej popularne wówczas przyspieszone postępowanie restrukturyzacyjne wymagało w pierwszej kolejności uzyskania orzeczenia Sądu Restrukturyzacyjnego o otwarciu restrukturyzacji, a w dalszej kolejności wiązało się z koniecznością poniesienia obiektywnie wysokich kosztów związanych między innymi z wynagrodzeniem nadzorcy sądowego. Podobnie sytuacja wyglądała również w przypadku rzadziej wykorzystywanych postępowań układowych i sanacyjnych.
Procedura otwarcia restrukturyzacji w trybie postępowania o zatwierdzenie układu, sprowadzająca się do zawiązania stosunku prawnego z doradcą restrukturyzacyjnym oraz sporządzeniu niezbędnej, podlegającej obiektywnej ocenie doradcy restrukturyzacyjnego, dokumentacji wydaje się być stosunkowo prosta i nienastręczająca trudności podmiotowi zainteresowanemu restrukturyzacją. Zestawienie powyższego z koniecznością oczekiwania na orzeczenie Sądu Restrukturyzacyjnego w sposób naturalny buduje atrakcyjność omawianej procedury. Podobnie, ustawowe ograniczenie wysokości wynagrodzenia nadzorcy w postępowaniu o zatwierdzenie układu, które to wynagrodzenie zasadniczo jest niższe niż możliwe do uzyskania przez nadzorcę w restrukturyzacji prowadzonej w pozostałych trybach, również skutkuje większą dostępnością restrukturyzacji, szczególnie wśród najmniejszych przedsiębiorców.