Restrukturyzacja to proces, który ma duży wpływ na działanie firmy. Wpływa też na jej wizerunek w oczach jej pracowników, klientów, partnerów biznesowych oraz potencjalnych inwestorów.
Ile restrukturyzacji było w 2022 r?
W naszej corocznej publikacji „Postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne. Raport 2023” przedstawiliśmy dane dotyczące restrukturyzacji w 2022 r.
Już w poprzednich latach dało się zauważyć znaczne zwiększenie zainteresowania procedurami restrukturyzacyjnymi, a w 2022 r. ten trend jeszcze bardziej przybrał na sile.
W omawianym okresie restrukturyzację rozpoczęło 2 290 firm, co oznacza wzrost o niemal 24% w porównaniu do roku 2021 i aż o 203% względem roku 2020.
Na czym polega restrukturyzacja firmy?
Najkrócej rzecz ujmując, restrukturyzacja firmy jest procesem, który ma uchronić przedsiębiorstwo przed ogłoszeniem upadłości.
Ma więc sprawić, aby borykające się z problemami z płynnością finansową przedsiębiorstwo wróciło na właściwe tory, zaspokajając jednocześnie swoich wierzycieli.
Mówiąc bardziej technicznie: postępowanie restrukturyzacyjne odbywa się poprzez przeprowadzeniu głębokich zmian w strukturze aktywów i pasywów firmy, a także sposobie jej funkcjonowania.
Co reguluje prawo restrukturyzacyjne?
O typach restrukturyzacji (a także o wszystkich innych aspektach tego procesu) traktuje ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne.
Istnieją cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych. Trzy z nich wymagają udziału sądu, jedno natomiast jest zawierane między firmą, a jej wierzycielami.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
Jest to postępowanie pozasądowe, prowadzone przez doradcę restrukturyzacyjnego. To najszybsza i najmniej kosztowna forma postępowania restrukturyzacyjnego.
Jest przy tym najpopularniejszą formą restrukturyzacji w Polsce. W 2022 r. postępowania o zatwierdzenie układu stanowiły aż 86% wszystkich tego typu spraw.
Rola sądu w takim postępowaniu jest marginalna – zatwierdza on jedynie (lub w niektórych przypadkach odrzuca) ustalenia zawarte pomiędzy stronami przy pomocy doradcy restrukturyzacyjnego.
Przyspieszone postępowanie układowe
W jego przypadku zawarcie układu staje się możliwe po sporządzeniu spisu wierzytelności w trybie uproszczonym.
Doradca restrukturyzacyjny odpowiada za opracowanie planu układowego, przeprowadzenie głosowania wśród wierzycieli oraz podjęcie czynności mających na celu zawieszenie postępowania egzekucyjnego.
Co ważne – w tym postępowaniu wierzyciel nie ma możliwości wnoszenia sprzeciwu do przygotowanego spisu, a po jego otwarciu dłużnik jest chroniony przed egzekucją swoich zobowiązań.
Postępowanie układowe
W tym postępowaniu dłużnik zawiera układ po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.
Od przyspieszonego postępowania układowego różni się tym, że wierzyciele mają możliwość wniesienia sprzeciwu co do spisu.
Postępowanie sanacyjne
Zdecydowanie najbardziej czasochłonne i kosztowne ze wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych.
Oprócz sporządzenia i zatwierdzenia spisu wierzytelności firma powinna przeprowadzić działania sanacyjne.
Zgodnie ze wspomnianą ustawą są to czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.
Oznacza to między innymi możliwość zwolnienia części pracowników restrukturyzowanego przedsiębiorstwa.
Postępowanie sanacyjne pod jeszcze jednym ważnym względem różni się od pozostałych wymienionych postępowań. Zarządca ma bowiem prawo odstąpić od nierentownych kontraktów, bez ryzyka zapłaty kary umownej. W postępowaniu sanacyjnym istnieje również możliwość sprzedaży mienia w stanie wolnym od obciążeń (bez hipotek i zastawów).
Jak sprawdzić, czy firma jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego?
Istnieje kilka sposobów na sprawdzenie, czy firma jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego.
Ogólnodostępne informacje
Pierwszym krokiem powinno być po prostu sprawdzenie strony internetowej danej firmy. Przedsiębiorcy, którym zależy na transparentności, powinni informować o tak ważnej kwestii publicznie.
Komunikatu o rozpoczęciu restrukturyzacji można też poszukać w biznesowych serwisach internetowych, a także bezpośrednio kontaktując się z działem obsługi klienta. Pracownik może udzielić informacji lub skierować do odpowiedniego działu.
Należy jednak pamiętać, że nie każda firma publicznie ogłasza swoje plany restrukturyzacyjne, a niektóre mogą o tym informować tylko swoich pracowników lub udziałowców.
Rejestry publiczne – Monitor Sądowy i Gospodarczy
O ile informacja na temat rozpoczęcia postępowania upadłościowego nie musi się znaleźć w oficjalnych kanałach komunikacji należących do danej firmy (jak na przykład strona internetowa lub media społecznościowe), o tyle stosowna wzmianka musi trafić do odpowiedniego rejestru publicznego.
Ogłoszenia dotyczące postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych rozpoczętych przed 1 grudnia 2021 r. muszą znaleźć się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
MSiG to wydawany od 1996 roku ogólnopolski dziennik urzędowy. Od 1 lipca 2012 bieżące i archiwalne (od 1996) numery „Monitora” w formacie PDF są udostępniane bezpłatnie na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.
Problemem Monitora Sądowego i Gospodarczego jest jednak kiepskie przystosowanie do współczesnych potrzeb. Nowe wydania pojawiają się bowiem codziennie, a każde z nich składa się z kilkuset stron.
Aby znaleźć interesującą nas informację na temat postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego, trzeba ściągać każdy numer osobno (niezbędne jest też wpisanie kodu captcha), a następnie wyszukać w nim nazwę lub numer NIP/KRS konkretnej firmy.
W miarę coraz szybszego rozwoju Internetu i wzrostu zainteresowaniem usługami cyfrowymi, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie nowego systemu, czyli Krajowego Rejestru Zadłużonych.
Co zmieniło uruchomienie Krajowego Rejestru Zadłużonych?
Krajowy Rejestr Zadłużonych został uruchomiony przez Ministerstwo Sprawiedliwości 1 grudnia 2021 roku. To rozbudowany system, który oprócz pełnienia funkcji informacyjnej służy do prowadzenia postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych.
Warto wspomnieć, że Krajowy Rejestr Zadłużonych, który został uruchomiony przez Ministerstwo Sprawiedliwości 1 grudnia 2021 r. nie był pierwszą próbą wprowadzenia uwspółcześnionej wersji Monitora Sądowego i Gospodarczego.
Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości
Kilka lat przed startem Krajowego Rejestru Zadłużonych ustawodawca pracował nad innym rejestrem, który miał nosić nazwę Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości. Miały się w nim znaleźć nie tylko ogłoszenia dotyczące postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych, ale również możliwość prowadzenia tych spraw.
Wprowadzenie tego rodzaju rejestru było podyktowane przede wszystkim wymaganiami prawa unijnego. Prace nad nim toczyły się przez ponad dwa lata, ale ostatecznie zakończyły się fiaskiem. Ustawodawca ostatecznie zdecydował się na zmianę założeń (oraz nazwy) i tak Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości został przemianowany na Krajowy Rejestr Zadłużonych.
Krajowy Rejestr Zadłużonych
KRZ różni się od Monitora Sądowego i Gospodarczego nie tylko swoimi funkcjonalnościami, ale także rodzajem publikowanych komunikatów. Warto przy tym zaznaczyć, że nie każdy użytkownik tego rejestru ma dostęp do wszelkich możliwych informacji. Niektóre z nich są dostępne wyłącznie dla stron danego postępowania.
Krajowy Rejestr Zadłużonych – nawet w wersji dla użytkowników niezalogowanych – oferuje całkiem spory zestaw informacji na temat dłużników. Dzięki niemu można poznać następujące dane dłużnika:
- imię i nazwisko (w przypadku osoby fizycznej) lub nazwa (w przypadku osoby prawnej, na przykład firmy),
- miejsce zamieszkania lub siedziba,
- numer PESEL lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS),
- Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP),
- nazwa sądu, przed którym toczy się postępowanie dotyczące upadłości lub restrukturyzacji,
- imię i nazwisko sędziego-komisarza i zastępcy sędziego-komisarza,
- dane syndyka.
Na tym możliwości pozyskiwania informacji z KRZ się nie kończą. Zainteresowani mogą dowiedzieć się także, czy dłużnik złożył wniosek o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. Mogą dowiedzieć się też:
- czy została ogłoszona upadłość dłużnika,
- czy zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe,
- czy zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne (a jeśli tak, to jakiego rodzaju),
Ważną funkcją w Krajowym Rejestrze Zadłużonych jest też ujawnienie informacji o terminie i sposobie zaskarżenia wskazanych wcześniej postanowień.
KRZ nie jest jednak systemem wolnym od wad. Największą z nich (z punktu widzenia wierzycieli) jest brak możliwości monitorowania sytuacji dłużnika. Każdego z nich trzeba wyszukiwać ręcznie.
Jeśli zatem ktoś ma wielu dłużników i chce możliwie jak najszybciej dowiedzieć się, czy wobec któregoś z nich na przykład zostało wszczęte postępowanie upadłościowe lub restrukturyzacyjne, to KRZ go o tym automatycznie nie poinformuje.
Lista upadłości MGBI
Wbrew samej nazwie usługi, Lista upadłości MGBI oferuje możliwość uzyskiwania informacji zarówno o postępowaniach upadłościowych, jak i restrukturyzacyjnych.
W tym serwisie wystarczy raz podać listę numerów NIP/PESEL/KRS/REGON, aby następnie regularnie otrzymywać na swój adres mailowy powiadomienia o bieżącej sytuacji powiązanych z nimi dłużników.
Funkcjonalności Listy upadłości MGBI nie kończą się na powiadomieniach e-mailowych. Narzędzie to oferuje także generowanie raportów w kilku formatach plików (Excel, CSV, XML, JSON, defBank), zawierających zarówno aktualne, jak i archiwalne informacje na temat dłużników.
Gdy dłużnik złoży wniosek o upadłość lub restrukturyzację, Lista upadłości MGBI daje możliwość monitorowania przebiegu takiego postępowania, aby można było na bieżąco reagować na kolejne decyzje syndyków czy postanowienia sądów. Pozwala też na śledzenie sytuacji wielu dłużników jednocześnie i weryfikację błędów, które mogą się pojawić w MSiG i KRZ.
Co istotne, narzędzie śledzi informacje z dwóch źródeł: Monitora Sądowego i Gospodarczego oraz KRZ.
Warto jeszcze dodać, że KRZ nie oferuje możliwości wyszukiwania przez API. Funkcjonalność ta ma być udostępniona, ale data jej uruchomienia nie jest jeszcze znana. W Liście upadłości MGBI wyszukiwanie przez API jest dostępne.
Dlaczego warto sprawdzić, czy firma jest w trakcie restrukturyzacji?
Warto sprawdzić, czy firma jest w restrukturyzacji, ponieważ odbija się to na wielu aspektach jej funkcjonowania. Restrukturyzacja ma bowiem wpływ na:
- pracowników. Restrukturyzacja może prowadzić do redukcji zatrudnienia, zmian w warunkach zatrudnienia, a także do zmian w strukturze organizacyjnej. Pracownicy powinni być świadomi takich zmian, aby mogli lepiej przygotować się na przyszłość.
- wierzycieli. Restrukturyzacja może spowodować zmiany w strukturze kapitału firmy, co może wpłynąć na pozycję wierzyciela. Istnieje też ryzyko, że nie przyniesie oczekiwanych korzyści i nie poprawi sytuacji finansowej firmy, co może prowadzić do dalszych problemów finansowych i niewypłacalności.
- klientów. Restrukturyzacja może prowadzić do zmiany oferty produktowej, zmiany w relacjach z klientami i dostawcami, a także do zmian w jakości usług. Klienci powinni być świadomi takich zmian, aby mogli lepiej planować swoje decyzje biznesowe.
- inwestorów. Restrukturyzacja może wpłynąć na wartość akcji firmy, a także na jej wizerunek wśród inwestorów. Inwestorzy powinni być świadomi takich zmian, aby mogli dokładniej ocenić potencjał firmy na przyszłość.
- branżę. Restrukturyzacja jednej firmy może wpłynąć na całą branżę, zwłaszcza jeśli jest to firma o znaczącej pozycji rynkowej. Innym firmom w branży może być trudniej działać, jeśli jedna z konkurencyjnych firm przechodzi restrukturyzację.
Firma w restrukturyzacji i w postępowaniu upadłościowym - jakie są różnice?
Największą różnicą pomiędzy postępowaniem upadłościowym i restrukturyzacyjnym jest cel, który przyświeca każdemu z tych procesów.
Bo choć przesłanką do rozpoczęcia obu z nich są problemy z płynnością finansową w danej firmie, to celem upadłości jest likwidacja firmy i spłata jej zobowiązań wobec wierzycieli – pieniądze pochodzą z upłynnienia majątku spółki. Restrukturyzacja ma natomiast na celu uzdrowienie sytuacji w firmie i uregulowanie lub redukcję zobowiązań.
Kolejną różnicą jest to, że w trakcie procesu restrukturyzacji nie jest wymagane formalne zgłoszenie wierzytelności przez wierzycieli. Postępowanie prowadzi nadzorca sądowy, a nie syndyk, choć obie te funkcje mogą pełnić tylko osoby posiadające licencję doradcy restrukturyzacyjnego.
Jak wygląda w praktyce postępowanie restrukturyzacyjne?
Tego, jak skomplikowane potrafi być postępowanie restrukturyzacyjne, możemy się dowiedzieć choćby na przykładzie znanego sklepu komputerowego – Komputronika. Doradcą restrukturyzacyjnym jest kancelaria Zimmerman Filipiak.
- Postępowanie sanacyjne w dwóch spółkach z grupy Komputronik (Komputronik S.A. i Komputronik Biznes Sp. z o.o.) rozpoczęło się 10 marca 2020 r. Niespełna miesiąc później w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ukazały się stosowne obwieszczenia na ten temat, a po upływie kolejnych dwóch miesięcy Zarządca złożył Sędziemu-komisarzowi projekty spisów wierzytelności.
- Od tego momentu wierzyciele mieli wyznaczony ponad miesiąc na zapoznanie się z przedstawioną im kartą wierzytelności i zgłoszenie ewentualnych uwag co do jej treści.
- W październiku 2020 r. Zarządca poinformował o złożeniu sędziemu-komisarzowi spisów wierzytelności. Potrzeba było kolejnych kilku miesięcy, aby w MSiG pojawiły się obwieszczenia o spisach dotyczących obu spółek. W przypadku Komputronik S.A. był to luty 2021 r., a w przypadku Komputronik Biznes sp. z o.o. – marzec tego samego roku.
- Spora różnica wystąpiła w czasie potrzebnym na zatwierdzenie spisu wierzytelności obu spółek. Spis Komputronik Biznes sp. z o.o. został zatwierdzony pod koniec czerwca 2021 r., a spis Komputronik S.A. dopiero w styczniu 2022 r.
- W tym samym miesiącu poinformowano o głosowaniu nad układem w obu spółkach. Wierzyciele mogli głosować listownie, a ostateczny termin ustalono na 31 marca. W tym momencie minęły ponad dwa lata od momentu rozpoczęcia postępowania sanacyjnego.
- Informacja o stwierdzeniu przyjęcia w obu spółkach została opublikowana pod koniec kwietnia 2022 r. Miesiąc później stosowne obwieszczenia trafiły do MSiG.
- Układ w obu spółkach został zatwierdzony kilka miesięcy później – we wrześniu 2022 r.
Dokładne informacje na temat wszystkich etapów omówionego postępowania sanacyjnego są dostępne na stronie internetowej Zarządcy, czyli kancelarii Zimmerman Filipiak.
