ZOBACZ TEŻ:
Od kilku lat obserwujemy duży wzrost liczby nowych postępowań restrukturyzacyjnych.
W 2018 r. w restrukturyzacji było 435 firm, w 2020 r. już 755, a w 2022 r. ich liczba wzrosła do 2 290.
Wszystko wskazuje na to, że zeszłoroczny rekord zostanie pobity. I to zapewne na długo przed zakończeniem bieżącego roku.
I kwartał 2023 r. był kolejnym, w którym został pobity rekord rozpoczętych postępowań restrukturyzacyjnych. Utrzymał się zatem rosnący trend, widoczny od pierwszych trzech miesięcy ub. r.
W styczniu, lutym i marcu liczba rozpoczętych restrukturyzacji wyniosła 1 054. To najwyższy wynik na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy i zarazem pierwszy raz, gdy liczba owych postępowań w jednym kwartale przekroczyła barierę tysiąca.
1 054 oznacza wzrost względem ostatnich trzech miesięcy ub.r. o 25,6%, natomiast jeśli porównamy ten wynik z analogicznym okresem w 2022 r., to dostrzeżemy wzrost o aż 170%.
Podobnie mają się sprawy w przypadku złożonych wniosków o rozpoczęcie restrukturyzacji.
Tych w I kwartale 2023 r. złożono do sądów 611 – więcej o niemal 42,4% w porównaniu do poprzednich trzech miesięcy. Jeśli porównamy tę liczbę z I kwartałem 2022 r., to zobaczymy zwiększenie liczby złożonych wniosków o niemal 800%!
Co ciekawe, rosnący wzrost liczby rozpoczynanych restrukturyzacji i złożonych wniosków w tej sprawie nie ma bezpośredniego przełożenia na czas potrzebny na jego rozpoczęcie.
W I kwartale br. średni okres od złożenia wniosku o restrukturyzację do jego rozpoczęcia wyniósł 71 dni.
Oznacza to odwrócenie trendu obowiązującego przez cały rok 2022, kiedy czas ten z kwartału na kwartał był coraz dłuższy.
Z jakich powodów sąd może odrzucić wniosek o restrukturyzację firmy?
Odrzucenie wniosku o rozpoczęcie restrukturyzacji jest definiowane przez ustawę Prawo restrukturyzacyjne.
O ile przesłanki dotyczące odrzucenia wniosku o upadłość firmy są ujęte w przepisach dość szczegółowo, o tyle w przypadku restrukturyzacji sprawa wygląda nieco inaczej.
W Art 8. Prawa upadłościowego czytamy:
Art. 8. [Odmowa otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego]
1 Sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli.
2 Sąd odmawia otwarcia postępowania układowego lub sanacyjnego również, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.
Jak doskonale widać, w tym przypadku przepisy są ujęte w zdecydowanie bardziej ogólny sposób.
Sytuacji nie rozjaśniają również przepisy odnoszące się do konkretnych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych.
Art. 165 wspomnianej ustawy odnosi się do odmowy zatwierdzenia układu. Mówi on, że sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeśli
(...) narusza on prawo, w szczególności jeżeli przewiduje udzielenie pomocy publicznej niezgodnie z przepisami, albo jeżeli jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Domniemywa się, że jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Jak wskazuje Konrad Radwan z Kancelarii Restrukturyzacyjnej KPR w swoim artykule w „Rzeczpospolitej”:
W końcu naruszeniem prawa jest zarówno niewielkie przekroczenie obowiązujących norm, jak i ich jawne pogwałcenie w poważnej materii. Niestety, ustawodawca nie wskazał, że układ ma zostać zakwestionowany przez sąd tylko wówczas, gdy „rażąco” narusza on prawo. To oznacza, że nawet drobne błędy czy potknięcia mogą oznaczać jego odrzucenie.
Zawsze kiedy przepisy są formułowane ogólnie, orzecznictwo sądowe i doktryna prawa mają spore pole do popisu. Trudno omawiać tutaj wszelkie argumenty przytaczane przy stosowaniu art. 165 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego. Jednak ogólna tendencja wydaje się taka, aby przepis ten rozumieć bardzo ściśle, wręcz formalistycznie. Podstawowy argument na rzecz tego kierunku jest właściwie jeden i został już tu zasygnalizowany: skoro ustawodawca nie określił o jak poważne naruszenie prawa mu chodzi, trzeba przyjąć, że każde naruszenie norm prawnych przez układ dyskwalifikuje go i zobowiązuje sąd do odmowy jego zatwierdzenia.
Pomimo tego, że koncepcji tej można zarzucić pewne mankamenty, to nie ma wątpliwości, że przez „prawo” na gruncie art. 165 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego należy rozumieć całość norm znajdujących się w systemie. Innymi słowy, oceniając zgodność z prawem układu sąd nie może sięgać tylko do Prawa restrukturyzacyjnego, ale do wszelkich przepisów obowiązujących w systemie prawa, a także do innych norm – np. wyrażonych przez klauzulę zasad współżycia społecznego. W każdym razie – abstrahując od nieco skomplikowanych, prawniczych rozważań – trzeba jasno podkreślić, że sąd ma po prostu bardzo duże możliwości odrzucenia układu. I to w istocie z błahych powodów.
O kilka słów komentarza na temat restrukturyzacji firm poprosiliśmy eksperta. Jest nim Paweł Niedziałek – radca prawny, doradca restrukturyzacyjny, partner w MSN Legal Mazepus Szychowski Niedziałek.
Czy zmniejszający się średni czas pomiędzy złożeniem wniosku o restrukturyzację a rozpoczęciem postępowania wynika z popularności postępowania o zatwierdzenie układu?
Czy Pana zdaniem upadłości i restrukturyzacji w tym roku będzie łącznie więcej, niż w poprzednim?
Moim zdaniem upadłości i restrukturyzacji w tym roku będzie znacznie więcej niż w latach poprzednich.
Taki stan rzeczy wynika z wielu czynników, w szczególności pogorszeniu się sytuacji ekonomicznej niektórych przedsiębiorców, w tym wzrostu inflacji, energii, materiałów budowlanych, kosztów pracy, co pogarsza rentowność prowadzonych przedsiębiorstw. Wśród konsumentów z kolei głównymi aktualnymi czynnikami mogą być wzrost kosztów obsługi kredytów lub niemożność ich uzyskania.
Dodatkowo zauważyć należy, że większość wniosków o ogłoszenie upadłości składanych jest przez obecnie konsumentów, którzy taką decyzję traktują jako ostateczną i zazwyczaj zwlekają z jej podjęciem. Dlatego też w ich przypadku na powstanie stanu niewypłacalności miały czynniki znacznie wcześniejsze, w tym związane z pandemią.
Większa jest także świadomość społeczna w zakresie możliwości wszczęcia postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego, w szczególności w zakresie upadłości konsumenckich oraz postępowań restrukturyzacyjnych wśród przedsiębiorców, którzy najczęściej korzystają z najprostszego z możliwych rozwiązań, tj. postępowania o zatwierdzenie układu (PZU).
Zmniejszający się średni czas postępowania restrukturyzacyjnego wynika przede wszystkim ze wzrostu liczby postępowań o zatwierdzenie układu (PZU).
Jest to najbardziej odformalizowane z postępowań restrukturyzacyjnych, które w najmniejszym stopniu angażuje sąd. W celu przygotowania propozycji układowych, przeprowadzenia samodzielnego zbierania głosów i złożenia wniosku o zatwierdzenie układu dłużnik należy w tym trybie zawrzeć umowę o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania z doradcą restrukturyzacyjnym, który pełni funkcję nadzorcy układu.
Podkreślić należy, że terminy rozpoznania wniosków są określone przez przepisy ustawy Prawo restrukturyzacyjne:
- w przedmiocie zatwierdzenia układu w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o zatwierdzenie układu
- o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego w terminie tygodnia od dnia jego złożenia,
- o otwarcie postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku, chyba że istnieje konieczność wyznaczenia rozprawy – wówczas w terminie sześciu tygodni;
Jednakże są to terminy instrukcyjne, co oznacza, że ich przekroczenie nie powoduje negatywnych konsekwencji zarówno dla sądu, jak i uczestników postępowania.
Wpływ na przyspieszenie działalności sądów upadłościowych i restrukturyzacyjnych może mieć także wprowadzenie systemu teleinformatycznego obsługującego postępowania upadłościowe (choć różnie ocenianego przez praktyków), jak również zmniejszenie zaangażowania sądów w upadłości konsumenckiej prowadzonej w trybie uproszczonym.