Ten artykuł został opracowany na podstawie publikacji pt. “Postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne. Raport 2022” wydanej przez MGBI w kwietniu 2022 r.
W latach 2017-2021 polskie sądy wydały w sumie 53,1 tys. postanowień o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Pod względem dynamiki ogłaszanych upadłości szczególny był rok 2020, który przyniósł aż o 69% postanowień więcej niż wcześniejszy. W zeszłym roku wzrost był mniejszy, wyniósł 26%, ale i tak wpisuje się w tendencję rosnącej liczby upadłości.
Nowe przepisy ułatwiły ogłaszanie upadłości konsumenckiej
Szukając powodów tego stanu rzeczy możemy dojść do przekonania, że to wynik pandemii, która na kilkanaście miesięcy zahamowała rozwój wielu sektorów, a niektóre (np. organizację kongresów i koncertów) całkowicie zamroziła.
Wprawdzie przedsiębiorcy mogli liczyć na tarcze antykryzysowe, ale i tak wynagrodzenia zatrudnionych w dziesiątkach firm były niższe niż w czasach przed pandemią. Niejedna rodzina wpadła w problemy finansowe i to mogło skutkować upadłością konsumencką, która upadającemu ma dać „czystą kartę” i pozwolić zacząć życie bez długów.
Czy tak rzeczywiście było? Równie prawdopodobne, że za rosnącą liczbę upadłości konsumenckich odpowiadają obowiązujące od marca 2020 roku przepisy, które ułatwiają ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Poszerzyły one krąg uprawnionych do ogłoszenia upadłości konsumenckiej o byłych przedsiębiorców oraz osoby, które do niewypłacalności doprowadziły z własnej winy.
Co czwarty niewypłacalny dłużnik jest w wieku 35-44 lata i jest mężczyzną
Co czwarty niewypłacalny dłużnik jest w wieku od 35 do 44 lat, a udział przedstawicieli tej grupy wiekowej z roku na rok powoli rośnie. Systematycznie zwiększa się również liczebność bankrutujących osób z grup 25-34 oraz 45-54 lata, natomiast spada udział najstarszych Polaków (55 lat i więcej).
Najstarszą osobą, która ogłosiła bankructwo w 2021 r., był 93-letni mężczyzna z województwa mazowieckiego. Upadłość mogą ogłosić również dzieci. W zeszłym roku najmłodszym bankrutem był 12-letni chłopiec. Również w 2020 roku sąd ogłosił upadłość jednego nastolatka poniżej 18. roku życia, ale już w 2019 roku były cztery takie przypadki. Z reguły powodem ich problemów nie jest „życie ponad stan” i zaciąganie kredytów, gdyż nie są one dostępne dla osób niepełnoletnich, lecz przyjęcie spadku obciążonego długami.
W ciągu ostatnich trzech lat wyraźnie zmieniał się udział obu płci w zbiorowości niewypłacalnych dłużników. W 2019 r. blisko trzy na pięć osób ogłaszających upadłość konsumencką stanowiły kobiety.
Rok później ich udział zmniejszył się do 52%, co odpowiadało ich udziałowi w całej populacji Polski. W 2021 roku po raz pierwszy w historii mężczyźni wysunęli się w tym zestawieniu na prowadzenie i stanowią 52% upadających.
Najwięcej upadłości już drugi rok z rzędu w śląskim
W ostatnich dwóch latach najwięcej pracy miały sądy upadłościowe w województwach śląskim, mazowieckim i wielkopolskim (odpowiednio: 2253, 2243 i 1368 postanowień). Po drugiej stronie zestawienia są województwa:
- świętokrzyskie,
- opolskie,
- lubuskie,
w których upadłości było najmniej (odpowiednio: 422, 370 i 381 postanowień).
Najwięcej niewypłacalnych dłużników przybyło w województwie lubelskim, w którym zanotowano aż 76% wzrost liczby ogłaszanych upadłości konsumenckich. Na drugim biegunie znalazły się województwa świętokrzyskie i podkarpackie, gdzie liczba bankrutujących osób obniżyła się o odpowiednio 9,2% i 4,6%.
W tym miejscu można sobie zadać pytanie, na ile udział poszczególnych województw w strukturze bankrutujących konsumentów jest zbliżony do ich udziału w PKB Polski. W przypadku większości regionów istnieje zależność, zgodnie z którą im większy poziom uprzemysłowienia, tym więcej ogłaszanych upadłości konsumenckich. Spore rozbieżności obserwujemy jednak w przypadku dwóch województw z czołówki zestawienia.
Województwo mazowieckie odpowiada za około 23% PKB naszego kraju, a jego udział w łącznej liczbie upadłości konsumenckich w 2021 r. wyniósł tylko 14%. Z kolei województwo śląskie wytwarza 12% łącznej produkcji przy 19-proc. udziale w zbiorowości bankrutujących osób.
