Cel tego procesu jest dwojaki – zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu oraz możliwość uniknięcia przez zarząd odpowiedzialności za długi spółki.
Istnieją dwie przesłanki, które stanowią podstawę do stwierdzenia niewypłacalności spółki. Zgodnie z przepisami dzieje się to, gdy spółka „utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych”. Dochodzi do tego wówczas, gdy:
- opóźnienie w wykonaniu owych zobowiązań przekracza 3 miesiące,
- jej zobowiązania przekraczają wartość majątku spółki, a ten stan utrzymuje się dłużej niż 24 miesiące.
W przypadku wypełnienia jednej z tych przesłanek zarząd spółki powinien postawić pierwszy krok w procesie upadłości spółki.
Gdzie sprawdzić, czy firma ogłosiła upadłość?
Złożenie wniosku do sądu o upadłość
Zarząd powinien złożyć do sądu wniosek o upadłość w terminie nieprzekraczającym 30 dni od momentu wystąpienia jednej z powyższych przesłanek. Postępowanie w tej sprawie prowadzi sąd rejonowy (a konkretnie – jego wydział gospodarczy) obejmujący swoim działaniem obszar, na którym znajduje się siedziba spółki.
We wniosku powinny znaleźć się niezbędne dane spółki, uzasadnienie jego złożenia oraz kilka innych, niezbędnych informacji. Wszystkie wymogi definiuje Art. 22 Prawa upadłościowego.
Ile kosztuje złożenie wniosku o upadłość spółki?
Od wniosku o ogłoszenie upadłości należy uiścić opłatę w wysokości 1000 zł. Dodatkowo dłużnik będzie zobowiązany do uiszczenia zaliczki na wydatki związane z postępowaniem. Zaliczka ta jest równa wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Wniosek o upadłość po terminie – konsekwencje
Zachowanie ustawowego terminu 30 dni na złożenie wniosku o upadłość jest ważne z dwóch powodów z punktu widzenia zarządu spółki. W przypadku jego przekroczenia członkowie zarządu mogą:
- odpowiedzieć karnie. Definiuje to Art. 586 Kodeksu spółek handlowych – „Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
- zostać pociągnięci do odpowiedzialności osobistej, jeśli egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna (Art. 299 Kodeksu spółek handlowych).
Złożenie wniosku do sądu w terminie 30 dni leży zatem w interesie zarządu spółki. Zarząd nie jest jednak jedynym, któremu przysługuje prawo do złożenia takiego wniosku. Może to zrobić również jeden z wierzycieli. Powinien on wówczas zawrzeć we wniosku dowód na ową wierzytelność.
Należy pamiętać o tym, że sąd nie musi „z automatu” zgodzić się na ogłoszenie upadłości spółki – nawet, jeśli wystąpi jedna z wymienionych wcześniej przesłanek. Sąd musi bowiem uznać, że:
- niezdolność spółki do realizowania zobowiązań wynika z trwałej utraty zdolności płatniczej, a nie jest konsekwencją przejściowych trudności,
- majątek dłużnika jest w stanie pokryć koszty postępowania upadłościowego.
W przypadku wystąpienia drugiego warunku sąd oddali wniosek o upadłość, ale zarząd nie będzie musiał odpowiadać własnym majątkiem za zobowiązania spółki.
Postępowanie upadłościowe spółki
Po przyjęciu wniosku o upadłość przez sąd rozpoczyna się postępowanie o ogłoszenie upadłości. Jego stronami są dłużnik, czyli spółka (nawet jeśli to nie on złożył wniosek o upadłość), oraz wierzyciel lub wierzyciele.
Jeszcze przed wydaniem postanowienia o upadłości sąd może wydać orzeczenie o zabezpieczeniu majątku dłużnika (z urzędu lub na wniosek którejś ze stron).
Zazwyczaj wnioskuje o nie wierzyciel, jeśli obawia się, że dłużnik może działać na jego szkodę, na przykład poprzez wyzbywanie się majątku. Zabezpieczeniem może być m.in. ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego (TNS) oraz ustanowienie zarządu przymusowego nad majątkiem.
Sąd powinien ogłosić upadłość spółki w terminie do 2 miesięcy od momentu złożenia wniosku. Powinien, ale nie zawsze tak się dzieje, a jego przekroczenie nie wywołuje żadnych skutków procesowych. Sprawa jest rozpatrywana na posiedzeniu niejawnym, a dłużnikowi przysługuje prawo do zażalenia od wydanej decyzji.
Sąd w postanowieniu o upadłości wyznacza sędziego-komisarza, jego zastępcę oraz syndyka masy upadłościowej, który jest kluczowy w dalszych etapach postępowania.
Warto też zaznaczyć, że w praktyce nierzadko dochodzi do sytuacji, w której nie wszyscy wierzyciele zostają poinformowani o upadłości swojego dłużnika. O tym, jak nie przegapić tej sytuacji, piszemy w artykule o śledzeniu upadłości.
Syndyk masy upadłościowej – kto to jest i jak długo działa?
Syndyk jest organem postępowania upadłościowego, którego sąd powołuje w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Syndykiem może zostać licencjonowany doradca restrukturyzacyjny i nierzadko dochodzi do sytuacji, w której tę funkcję obejmuje ta sama osoba, która wcześniej była ustanowiona tymczasowym nadzorcą sądowym.
Do głównych zadań syndyka należy przyjmowanie roszczeń od wierzycieli, objęcie majątku upadłego i zarządzanie nim, by wreszcie go upłynnić i w ten sposób zaspokoić wierzycieli.
Wierzyciele mają 30 dni od momentu publikacji informacji na temat upadłości w Krajowym Rejestrze Zadłużonych na to, aby zgłosić swoją wierzytelność do syndyka.
Wyobraźmy sobie następującą sytuację:
Firma X złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości, a sąd po zbadaniu sprawy ogłosił jej upadłość. Jednym z wierzycieli firmy X było przedsiębiorstwo Y, jednak jego właściciel zgłosił swoją wierzytelność do syndyka po upływie 45 dni. Na szczęście dla przedsiębiorstwa Y syndyk uznał to roszczenie (choć nie musiał tego robić), jednak firma zgłaszająca musiała zapłacić zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia – kwota ta wyniosła 900 zł.
Po upływie tego terminu syndyk dokonuje analizy zgłoszonych wierzytelności i porównuje je z dokumentami dostarczonymi mu przez zarząd spółki, a na podstawie tych informacji sporządza listę wierzytelności.
Znajdują się na niej wszelkie niezbędne informacje o stanie zadłużenia, danych kontaktowych i innych prawach przysługujących wierzycielowi. Lista wierzytelności jest zatwierdzana przez sędziego-komisarza.
Zgodnie z Art. 244 Prawa upadłościowego syndyk sporządza listę wierzytelności „nie później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu okresu przewidzianego do zgłaszania wierzytelności”.
Ustalenie i likwidacja masy upadłościowej
Z dniem ogłoszenia upadłości spółki cały jej majątek staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Wynika to bezpośrednio z Art. 61 prawa upadłościowego.
Dokładnym ustaleniem składników masy upadłościowej zajmuje się syndyk, który sporządza spis inwentarza. Dokonuje tego na podstawie dokumentów dostarczonych mu przez zarząd spółki, takich jak chociażby księgi rachunkowe.
Na podstawie wszystkich posiadanych informacji syndyk dokonuje oszacowania masy upadłości i sporządza plan likwidacyjny. Likwidacja masy upadłości może być dokonywana na drodze:
- przetargu,
- aukcji,
- z wolnej ręki.
Warto też zaznaczyć, że syndycy zamieszczają informacje o składnikach masy upadłościowej w KRZ. W tym momencie nie istnieje jednak narzędzie, które umożliwia ich wyszukiwanie
Plan podziału i zaspokojenie wierzycieli
Po likwidacji wszystkich składników masy upadłości syndyk dokonuje podziału uzyskanych środków między wierzycieli. Należy jednak pamiętać o tym, że w pierwszej kolejności zaspokajane są koszty postępowania, czyli m.in. koszty sądowe, wynagrodzenie syndyka itp.
Jeśli środki uzyskane z likwidacji majątku spółki nie są wystarczające do zaspokojenia kosztów postępowania, to sąd je umarza.
Jeśli jednak po zaspokojeniu kosztów postępowania zostaną wolne środki, to syndyk przygotowuje plan podziału i daje go do zatwierdzenia sędziemu-komisarzowi. Po zatwierdzeniu środki trafiają do wierzycieli, a postępowanie upadłościowe zostaje zakończone.
